HISTORIA: XVI wiek

Odkrycie Kostaryki

Kostaryka odkryta została przez Krzysztofa Kolumba. Po 80 dniach swej czwartej wyprawy, Kolumb postanowił o dwutygodniowym postoju na karaibskiej plaży Portete (dzisiejsze miasto Limon). Przybył tam 18 września 1502 roku (inna wersja mówi o dacie 25 września 1502) i wraz z załogą swoich czterech statków odpoczywał oraz dokonywał niezbędnych napraw. Wkrótce doszło do pierwszych spotkań z miejscowymi Indianami (szczep Cariari), którzy ubrani byli w pasy ze złotymi ozdobami i nosili złote blaszki w uszach i nosach. (Szacuje się, że w momencie przyjazdu Kolumba Kostarykę zamieszkiwało około 20 tysięcy Indian). Na powitanie, Indianie wysłali Kolumbowi dwie młode (8 i 14-letnie) dziewczynki oraz złote przedmioty. Kolumb zauroczony darami miał później zanotować: "(...)Widziałem tam więcej złota w dwa dni, niż w Hiszpanii w ciągu ostatnich czterech lat". Wyciągając niewłaściwe wnioski, był przekonany, że w głębi lądu, w dżunglach regionu Talamanka znajdują się ukryte kopalnie złota, w których Indianie mieli składować swoje skarby. Terytorium to zaczął określać więc "Bogatym Wybrzeżem", (po hiszpańsku Costa Rica), co utrwaliło się na kartach historii. Tworzenie się kolonii Od przybycia Kolumba, Kostaryka nazywana była państwem, ale początkowo miało to tylko znaczenie na papierze. Hiszpanie bowiem spenetrowali ten region dopiero w latach sześćdziesiątych. Jej terytorium było bardzo małe, a dodatkową przeszkodą do uczynienia z niej kolonii była mała liczba ludności. W 1569 roku szacowano ją na 17.166 osób. Kolonizacja Kostaryki Kolonizacja Kostaryki nie była tak krwawa jak w innych regionach Nowego Świata. Kostaryka stosunkowo łatwo podbita została ze względu na brak indiańskiego imperium oraz w wyniku zabójczych dla tubylców zarazków ospy przywiezionych przez Hiszpanów z Europy. (Resztki Indian po przybyciu Hiszpanów rozpierzchły się w niedostępne góry Talamanca). Przez pierwsze lata praktycznie nie interesowano się krajem. Hiszpanie skupieni byli podbojami w Meksyku i Peru. Dopiero po upadku Imperium Azteków (lata czterdzieste), i Inków (1532), zwrócono uwagę na inne nie podbite jeszcze tereny, w tym Kostarykę. Pierwszy kolonizator Początkowe przyjazdy Hiszpanów okazały się kompletną klęską. Okazało się, że Indianie nie są już dla nich tacy mili jak przy wizycie Kolumba i gotowi są prowadzić z nimi zaciekłe walki. (Prawdopodobnie uświadomili sobie o zabójczych chorobach przywożonych przez Europejczyków). Nie do przezwyciężenia okazały się tropikalne choroby i głód (Indianie palili swoje uprawy by odciąć ich od pożywienia). Hiszpanie nie natrafiali również na ślad legendarnych kopalni złota. W 1506 roku, Diego de Nicuesa jako pierwszy podbijał Kostarykę. Spenetrował część wybrzeża atlantyckiego kraju. Nękany przez Indian, żar tropików, żółtą febrę, chmary moskitów i brak sposobów na uzupełnienie zapasów szybko jednak go opuścił. Drugi kolonizator i nowe odkrycia Kierujący ekspedycją Gaspar de Espinoza w wyniku złej pogody zmuszony został do zacumowania statku przy Punta Burica. Ekspedycję kontynuowało jego dwóch podwładnych: porucznik Herman Ponce de Leon i pilot Juan de Castenada. W 1519 roku odkryli oni zatokę San Lucas (dzisiejsza Dulce), zatokę Orotina (dzisiejsza Nicoya) oraz wyspę Cano. Nie zeszli jednak na ląd. Ekspedycja Gila Gonzaleza Davili 21 stycznia 1522 roku ekspedycja Gila Gonzaleza Davila (katolickiego księdza) wyrusza z archipelagu Wysp Perłowych w celu odkrycia nowych terytoriów na zachód od Panamy. W przedsięwzięciu brał udział jego zastępca sternik Andres Nino oraz 100 marynarzy. Dopłynęli oni do wybrzeża Chiriqui (Panama), gdzie zmuszeni byli poddać gruntownej naprawie naruszone przez szkodniki statki. Zadecydowano więc, że Davila wraz z częścią załogantów odbędzie w międzyczasie wędrówkę lądem, a spotkają się w pierwszej większej, napotkanej osadzie rybackiej. W ciągu kilku dni odkrył w ten sposób przylądek Burica, zatokę Dulce oraz ujście rzeki Terraba. Przeszedł przez ziemie kacyków Boto, Coto (na północ od Burica), Guaicara i Durucaca (na nizinach Terraba i Boruca). Davila kilkakrotnie przekraczając odnogi rzeki Terraba nabawił się dokuczliwego reumatyzmu, wskutek czego przez kilka dni musiał odpoczywać w jednym z indiańskich domów. Przeżył tam katastrofalną powódź, ratując życie ucieczką na drzewa. Następnie kontynuował podróż wybrzeżem na zachód przez osiedla Carobareque (Punta Mala), Cochira (w kierunku Rio Naranjo i miasta Quepo), Cob (Tusubres), Huetare (region Turrubares) i Chorotega. Swoje statki napotkał dopiero w zatoce San Vicente (Caldera). Kilka dni potem już na statku wpłynęli do zatoki Nicoya. Podczas gdy Nino kontynuował podróż wzdłuż przesmyku (odkrywając potem m.in. "hondurasko-nikaraguańsko-salwadorską" zatokę Fonseca), Davila z setką żołnierzy penetrował okolice Avancari (dzisiejsze Abangares) i Cotori (Guacimal). Stamtąd powrócił do Orotiny i kontynuując podróż przez Chome (u źródeł rzeki Chome), w końcu dotarł do indiańskich miejscowości Nicoya i Santa Cruz na półwyspie Nicoya. W drodze powrotnej przeprawiał się przez Sabandi (dzisiejsza Tempisgue) oraz rzekę Corobici. Prócz tego wizytował takie miejsca jak: Diria (siedziba kacyka umiejscowiona pomiędzy Belen i Bolson), Namiapi (wybrzeże zatoki Culebra), wulkan Orosi i zatokę Papagayo. Z całego obszaru wywieźli duże ilości złota (w samej Nicoi kacyk podarował Davili 6 złotych figurek). Z punktu widzenia Hiszpanii jego ekspedycja była najbardziej udaną z dotychczasowych. Stracono jednak przy tym około 1000 załogantów, którzy ginęli przez tropikalne epidemie i ataki Indian. Pierwsza hiszpańska osada W 1524 roku Francisco Fernandez de Cordoba zakłada w pobliżu dzisiejszego miasta Puntarenas pierwszą hiszpańską osadę pod nazwą Bruselas. Miała spełniać funkcje bramy wjazdowej do Nikaragui. Cordoba nakazał wyludnić ją już rok później, kiedy przestając być lojalnym w stosunku do gubernatora Veragua, obawiał się ataków zemsty. Kilka miesięcy potem kapitan Andres Garabito podbija żyjących w okolicy Indian Huetar. Miasto ponownie się zaludnia, a Indianie świadczą w nim różnego rodzaju usługi. W 1527 roku Bruselas zniszczone zostaje przez Diego Lopeza de Salcedo. Encomiendas Hiszpania przyznała prawo osadnikom do wykorzystywania pracy Indian bez wypłacania im pensji. Indianie przenoszeni byli w miejsca gdzie pracowali i uważani byli za własność posiadaczy ziemi. Zobligowani byli do budowania im domów, pracy na roli (podarowywania Hiszpanom kakao, kukurydzy, kurczaków, miodu i pieprzu). Dodatkowo Indianie podzieleni byli na grupy zwane corregimientos które rokrocznie zmuszane były do płacenia królowi Hiszpanii podatków. Właściciele Indian mieli za to obowiązek krzewienia wśród nch wartości chrześcijańskich. Nie było to jednak szeroko praktykowane w Kostaryce ze względu na małą ilość i duże rozproszenie Indian. Indianie i Murzyni w Guanacaste Po spadku wpływów ze strony Nikaragui, na terenie Guanacaste rozrosły się duże haciendy. W 1542 roku rewizja prawa encomienda ograniczyła czas, jaki Indianie zobligowani byli do przeznaczania na pracę. Zaczęli tworzyć małe społeczności z dala od hacjend, których właściciele w ten sposób rozpoczęli import afrykańskich niewolników (którzy odgrywali dużą rolę jako siła robocza na ranczach). Repartimientos Encomiendas zastąpione zostało nowym systemem zwanym repartimientos. Zobowiązywało ono wszystkich indiańskich mężczyzn w przedziale wiekowym od 16 do 60 lat do pracy jeden tydzień na miesiąc na rzecz osób prywatnych, religijnych instytucji oraz urzędów miejskich i rządowych. Odkrycie Tortuguero W 1529 roku, świerzo mianowany gubernator Nikaragui Martin Estete odkrył ujście rzeki San Juan i spenetrował tereny na południe dochodząc do okręgu Suerre (dzisiejsze Kanały Tortuguero). Panamski gubernator W 1539 roku, Kostaryka oddzielona została od Veragua (Panama + Kostaryka). Panama mianowała Hernandeza Sancheza de Badajoza gubernatorem Kostaryki. Ten w tym czasie po raz pierwszy zaczął używać nazwy Kostaryka (zamiast uprzednio funkcjonującej Antiqua Veragua). W 1540 roku założył on osadę Badajoz oraz port San Marcos u ujścia rzeki Sixaola (pierwszą osadę na wybrzeżu karaibskim). Wyróżniał się dobrym traktowaniem Indian. Tymczasem prawa do prowincji Kostaryki rościł sobie gubernator Nikaragui Rodrigo de Contreras. Jeszcze w 1540 roku wysłał on w tamtym kierunku uzbrojoną ekspedycję, która pokonała Sancheza. W drodze powrotnej dokonali oni krwawych jatek na przychylnych Sanchezowi Indianach. Diego Guttierez W 1540 roku król Hiszpanii podpisał umowę z Diego de Guttierezem na podbój i zaludnienie Kostaryki (którą wymienił jako Cartago). Ten przybył do Kostaryki z Nikaragui w 1543 roku poprzez rzekę Reventazon. U jej ujścia, 25 listopada założył miasto Santiago. Bardzo dobrze przyjęty został przez Indian Suerre, którzy podarowali mu dużą sumę złota. Guttierez nie był jednak tymi prezentami zadowolony i kazał aresztować dwóch kacyków: Camaguire i Cocori. Pod groźbą ich zabicia, domagał się więcej złota. W 1544 roku Indianie zbuntowali się. Podpalali swoje wioski, ścinali drzewa owocowe i niszczyli plony. Guttierez ścigał ich przez niziny Santa Clara, przeszedł Kordylierę Centralną i dotarł do wulkanu Turrialba. Następnie doszedł do ujścia Reventazon, gdzie wybuchły krwawe walki. W grudniu zabity został pod Tayutic (Teotigue) w miejscu dzisiejszej miejscowości Platanillo lub Moravia (w prowincji Cartago). Jedynie kilku jego żołnierzom udało się ujść z życiem. Kostaryka w Vicekrólewstwie Nowej Hiszpanii W 1543 roku Kostaryka przypisana zostaje do nowoutworzonej Kapitanii Generalnej Gwatemali (kolonialnej jednostki administracyjnej Hiszpanii), która wchodziła w skład Vicekrólewstwa Nowej Hiszpanii z siedzibą w Meksyku. (Jej jurysdykcja obejmowała tereny od przesmyku Tehuantepec do Kostaryki z prowincjami Gwatemali, Chiapas, Hondurasu, Salwadoru, Kostaryki, Nikaragui, Verapaz i Soconusco). W 1575 roku król Hiszpanii Felipe II oficjalnie ustalił granice prowincji Kostaryki. Strona pacyficzna rozciągała się po dolinę Chirigui (dziś na terytorium Panamy), a strona atlantycka od ujścia rzeki San Juan po zatokę Almirante (również na terytorium dzisiejszej Panamy). W skład prowincji Kostaryki nie wchodziła natomiast Nicoya ponieważ tworzyła autonomiczną podprowincję. Decyzja o podbiciu Kostaryki Dotychczasowe penetracje Kostaryki ograniczały się jedynie do jej części nadbrzeżnych. Unikano posuwania się wgłąb lądu. W 1559 roku Hiszpanie przypomnieli sobie o Kostaryce i postanowili podbić ją w całym tego słowa znaczeniu. Najwyższy Sąd Kapitanii wytyczył Juana de Cavallona, aby ten dokonał kolonizacji kraju. Ekspedycję podzielono na dwie części. Pierwszą dowodził sam Cavallon, drugą jego zastępca Padre Estrada. Sukcesy Juan de Cavallona Cavalloon przekroczył granicę Kostaryki w styczniu 1561 roku od strony lądu. Jako pierwszy sprowadził do kraju zwierzęta gospodarskie. Skierował się w stronę nizin Tempisgue i następnie dotarł w okolice miasta Chomes. Tam utworzył trzy 20-osobowe oddziały kierowane przez Miguela Sancheza de Guido, Ignacio Cota i Juana Gallego. W marcu 1561 roku udał się do Mesety Centralnej przez wyżyny Turrucares, niziny Esparza i Santa Ana, gdzie założył miasto Castillo de Garcimunoz (nazwa na cześć miasta w Hiszpanii, w którym się urodził). W tym samym roku na nizinie Santo Domingo założył miasto Villa los Reyes (okolice dzisiejszej Orotiny). Podboje Padre Estrada W styczniu 1562 Cavallon zostaje wezwany do Gwatemali, a tymczasem jego zastępca Padre Estrada Ravago kontynuował swoją podróż nawigując przez rzekę San Juan. Założył następnie miasto Castillo de Austria, które później opuścił z powodu nieprzyjaznego klimatu. (Powrócił wówczas do Nikaragui). Juan Vasquez Coronado i ostateczny podbój Kostaryki Drugi etap kolonizacji przypadł w udziale Juanowi Vasguezowi de Coronado, który założył wkrótce potem (1563 rok) stolicę kraju-Cartago. Jego decyzja o uprzednim skolonizowaniu wnętrza kraju (zamiast jak to czyniono dotychczas jego wybrzeża) wydawała się początkowo niezrozumiała, jednak wkrótce przekonano się, że była najbardziej trafną. Coronado okazał się humanitarny dla podbitych przez siebie ludów. Nie można tego jednak niestety powiedzieć o jego następcach, którzy maltretowali niewolników. W 1565 roku król Hiszpanii Felipe II powierzył mu tytuł gubernatora Kostaryki. Kolejnym osiągnięciem Coronado było dotarcie poprzez pacyficzny region Parrita do ziem Quepo, Coto i na nizinę Buenos Aires. Poślubił Dulceche (siostrę kacyka Quepoa). W Coto napotkał na dobrze ufortyfikowane osady, które na skutek oporu Indian zmuszony był zdobyć szturmem (uwolnił przy tym przetrzymywanych tam wielu więźniów zaprzyjaźnionego szczepu Quepoa). Następnie przez Kordylierę Talamanca dotarł do Morza Karaibskiego. W pobliżu rzeki Estrella odkrył złotonośne piaski. Załogantom, którzy przybyli z Coronado przyznawano własności ziemskie, na których mogli wykorzystywać niewolników (encomiendas). W wyniku małej ilości Indian musieli sami pracować na roli (ziemię uprawiał nawet Coronado). Osadnicy szybko powrócili do metod indiańskich i jako środka płatniczego używali ziaren kakao. Życie codzienne Ze względu na znikomą liczbę indiańskiej siły roboczej, pierwsi kolonizatorzy, odwrotnie niż w innych rejonach Ameryki, zmuszeni byli sami pracować na chleb. Indian było tak mało, że nie wytworzyła się tak jak w sąsiednich krajach populacja Metysów. Nie powstawały typowe kolonialne hacjendy (każdy uprawiał małe poletka) i nie wytworzył się system feudalny. Dlatego przez wiele lat potem Kostaryka zostawała na uboczu historycznych wydarzeń. Mówiło się o niej wówczas, że jest wiejską demokracją. Kolejni gubernatorzy Po śmierci Coronado, Sąd Najwyższy Kapitanii Gwatemali mianował nowego tymczasowego gubernatora w osobie Perafana de Ribera. Do Kostaryki przybył on drogą lądową z Hondurasu. Wkrótce w 1568 roku założył miasto Aranjuez przy ujściu rzeki o tej samej nazwie (dzisiejsze miasto Esparza). Po przybyciu do Cartago stłumił rebelię Indian z doliny Guarco i Turrialba. W 1569 roku bez upoważnienia decyduje o podzieleniu małych grup Indian pomiędzy poszczególnych konkwistadorów. W 1571 roku założył miasto Nombre de Jesus i spenetrował dolinę Coto Brus. W roku 1572 zarządził relokację Cartago do niziny Sabana (dzisiejsza dzielnica San Jose). Kostarykę opuścił w 1573 roku z powodu złego stanu zdrowia. System administracyjny Siedziba gubernatorów Kostaryki znajdowała się w Cartago. Wybierani byli na ogół na okres 5 lat. Rocznie przyznawano im 2 tysiące pesos. Sprawowali władzę nad armią i sądami. Ich zastępcy powołani zostali w Esparza, Heredii, Alajueli, San Jose i Matinie. Miasta posiadały rady miejskie z wybieranymi urzędnikami. W miastach indiańskich na czele podobnych rad stali dawni kacykowie. Od 1545 roku Kostaryka należała do biskupstwa Nikaragui. Zmiana praw własności ziem Kiedy zrewidowano prawo przyznawania ziem dla pierwszych osadników, ograniczono przy tym czas pracy Indian. Ci posiadając więcej czasu dla siebie, bezprawnie zaczęli utrzymywać się dodatkowo z zaganiania bydła na pastwiska. Właściciele ziemscy zmuszeni byli sprowadzać do pracy Murzynów z Afryki. Ustalenie granicy kostarykańsko-panamskiej W 1560 roku, ustalono, że granica kostarykańsko panamska przy Pacyfiku przebiegać będzie regionem Coto river, a po stronie karaibskiej przecinać ma wybrzeże przy wyspach Boca del Toro. Dawało to Kostaryce większe terytorium przypacyficzne niż w czasach obecnych i mniejsze po stronie Atlantyku. Misja Franciszkanów W latach sześćdziesiątych XVI wieku ksiądz Martin de Bonilla namówił gubernatora Juan Vasqueza de Coronado do starania się o zgodę hiszpańskiego króla Filipa II o wprowadzenie w Kostaryce misjonarzy, w celu nawracania Indian (w pierwszej kolejności szczepu Quepoa). Starania okazały się owocne i w 1571 roku Hiszpan Juan de Pizzaro zakłada pierwszą w Kostaryce misję Franciszkańską w San Bernardino de Quepos. Nastąpiło to 200 lat przez pierwszą taką misją w Kalifornii. Misjonarze sprowadzili do Kostaryki pomarańcze i pierwsze drzewa cytrusowe. W 1580 roku w nieznanych okolicznościach Juan de Pizzaro zostaje zamordowany na placówce.

Geografia Parki narodowe Historia Kalendarium Ciekawostki Fauna i flora Miasta Prowincje Osobistości Wydarzenia San Jose - stolica Kostaryki Wulkany Republiki Kostaryki Biografie prezydentów Kostaryki Bieżące wydarzenia kraju Rezerwat Biologiczny Hitoy-Cerere Wulkan Tenorio - najmniej znany stożek Kostaryki. Galeria kostarykańskich widoków Prawie wszystko o bananach Kostaryki. Polska - Kostaryka, wzajemne powiązania.